مقاله ارزیابی ریسک صدای ناشی از توربوکمپرسورهای تقویت فشار گاز مطالعه موردی :منطقه ٨ عملیات انتقال گاز

ارزیابی ریسک صدای ناشی از توربوکمپرسورهای تقویت فشار گاز مطالعه موردی :منطقه ٨ عملیات انتقال گاز

چکیده
این مطالعه ارزیابی تراز شدت صوت توربوکمپرسورهای ایستگاه های تقویـت فشـار منطقـه ٨ عملیـات انتقال گاز با استفاده از دستگاه ١٣۵٨-TES است که دارای آنالیز اوکتاو باند ١.١ و ١.٣ بـوده و تحـت قوانین ٩٠٠١ ISO کالیبره و مورد تایید شرکت ملی گاز ایران می باشد. با انـدازه گیـری تـراز شـدت صوت در اطراف محل قرارگیری این تجهیزات به بررسی وضع موجود تراز شدت صوت و میزان مواجهـه کارگران پرداخته شد و مشخص شد که در ایستگاه های بزرگ ، تراز شـدت صـوت از میـزان اسـتاندارد بسیار بالاتر بوده و ریسک قرار گیری کارگران در معرض آن ، بالاسـت ، لـذا راهکارهـای کـاهش ریسـک مواجهه ، در سه شاخه فنی -مهندسی ، مدیریتی و اجرای برنامه حفاظـت از شـنوایی (HCP)١ پیشـنهاد شد. استفاده از جاذب صوتی ، سایلنسر و موانع صوتی از جمله راهکارهای فنی -مهندسی قابل اجراسـت .
چرخش شغلی ، اتخاذ تصمیمات مناسب در جهـت تعمیـرات بـه موقـع و تعـویض قطعـات و تجهیـزات مستهلک نیز از جمله راهکارهای مدیریتی است .
کلمات کلیدی
تراز شدت صوت ، افت شنوایی، میزان مواجهه ، ارزیابی مواجهه صدا

١. مقدمه
مواجهه با صدا بیشترین فاکتور ریسک تکرار را در صنایع دارد که کارگران با آن مواجه هستند و سـلامتیشـان در خطر است . افت شنوایی در اثر قرار گرفتن در معرض صدا، تحت عنوان افت شنوایی شغلی نیز شناخته مـیشـود و از مواجهه مستمر با ترازهای صوتی زیاد ناشی میشود. افت شنوایی شغلی عامل یک سـوم تمـام بیمـاریهـای ناشـی از شغل در سراسر اتحادیه اروپاست [١]. صدا مزمن تـرین آلاینـده فیزیکـی در محـیط اطـرا انسـان اسـت ، خصوصـاً در کشورهای پیشرفته که مدل های اجتماعی و ساختارهای اقتصادی و توسعه اقتصادی و رشد جمعیت ، فاکتورهای کلیدی در افزایش آلوگی صدا میباشد. قرارگرفتن در معرض سر و صدا میتواند باعث ریسک های بهداشـتی و ایمنـی کـارگران شود. مشخص شده است که سر و صدا هم صدای افراد و هم صدای هشدار دهنده را میپوشاند، ضمن اینکه مشـکلات شنوایی برای کارگرانی که در محیط های پر سر و صدا با ترازهایی بیش از ٨۵ دسی بل سـروکار دارنـد، مشـخص شـده است . صدا با مهمترین فاکتور کنترلی خود یعنی تراز شدتش بیان و اندازه گیری میشود. اما فاکتورهای دیگری نیز مثل طول زمان مواجهه ، فرکانس ، طیف ، مواجهه و توزیع آن در روز کاری نیز معمولاً در نظر گرفته میشوند[٢].
به عنوان یک نمونه علمی، افت شنوایی که بیش از ٢۵دسی بـل در فرکـانس هـا ۵٠٠، ١٠٠٠ و ٢٠٠٠ هرتـز نباشد، به شخص اجازه شنیدن یک محاوره را می دهد اما با افزایش افت شنوایی به بیش از ٢۵ دسی بل ، فرد به عنـوان معلول شناخته می شود[٣]. برخلاف دیگر آلاینده های محیط کار، اثـرات سـر و صـدا ممکـن اسـت بـه سـرعت قا ـل تشخیص نباشد، ضمن این که انباشتگی آن می نواند منجر به آسیب های جسمی، روانی و اجتمـاعی شـود. بهتـرین اثـر مطالعه شده از قرارگیری بیش از اندازه در معرض سر و صدا، از دست دادن شنوایی است . اما مشکل اساسـی ایـن اسـ که افرادی که در معرض سر و صدا قرار دارند به ندرت از اثرات این مشکل خود، که به آرامی ایجاد می شـود امـا پـیش رونده است ، آگاه اند[۴] . در مطالعه ای دیگر رابطه ی معنی داری بین کارگران در معرض سر و صدای محیطی بیش از حد استاندارد و افت شنوایی شغلی مشاهده شده اسـت . یـک تـاثیر از قـرار گـرفتن در معـرض سـر و صـدای بـالاتر استاندارد، افت شنوایی القایی سر و صدا٢(NIHL) است . کارگرانی که از NIHL رنج می برند از عدم توانـایی صـحبت کردن معمولی با دیگران دچار مشکل میشوند و محدودیت هایی در توانایی درک هشدارهای صوتی محیطی دارند کـه سلامتی آنها را به خطر می اندازد و ریسک کار کردن در محیط کاری را برای آنها بالا می برد[۵]. بطـور خلاصـه اثـرات سر و صدا بر بدن انسان از چند جنبه مورد توجه است که عبارتند از: صدمه به دستگاه شنوایی، تداخل در مکالمـه ، اثـر روی اندام بینایی، اثر بر سیستم تعادلی، ناراحتی اجتماعی، اثرات عصبی، اثر ذهنی سر و صـدا، اثـر روی الکترولیـت هـا، اثرات روانی، اثرات فیزیولوژیکی و اثرات جانبی شامل کاهش راندمان و افزایس ریسک حوادث [۶]. از طرف دیگر، از بین بردن صدای اضافی در محیط کار فقط یک وظیفه ی قانونی شرکت ها نیست ، بلکه این جزو جذابیت های بازاری سـازمان یا شرکت محسوب می شود. یک محیط ایمن تر و سالمتر باعث کاهش احتمال غیبت کارگران از سر کار، کاهش حادثه و کارایی کارگران و در نهایت ذخیره منابع خواهد شد. دیدگاه کلی برای کاهش ریسک موجـود در محـیط کـار شـامل فرایند سه مرحله ای و سیستماتیک زیر است : ارزیابیهای ریسک ، اتخاذ مکانیسم های جلوگیری یا کنترل ریسـک هـا و سرانجام پایش های دوره ای و اصلاح اثر بخشی مکانیزم های اتخاذ شده است [١]. برای اینکه تشخیص بدهیم که یـک کارگر در معرض تراز شدت صوت ویژه ای قرار دارد یا نه و مقایسه آن با محدودیت های قانونی وضع شده ، لازم است تـا یک ارزیابی ریسک مطمئن و شایسته انجام شود. اما انجام این کار با محدودیت و مشـکلاتی روبروسـت کـه عبارتنـد از: ترازهای صوتی متغیر فضایی و گذرا، ویژگیهای آکوسـتیک منبـع صـدا، تغییـرات زمـان و میـزان مواجهـه کـارگرا و محدودیت در تعداد و زمان اندازه گیریهای صدا که نیاز به صرف هزینه و بعضاً اختلال در روند تولید دارد[٧]. با توجـه به اهمیت فرآیند اندازه گیری صدا و ملاحظات عدم قطعیت در آن ، سازمان بـین المللـی اسـتاندارد(ISO) یـک نسـخه استاندارد تصحیح شده تحت عنوان ٩۶١٢:٢٠٠٩ ISO منتشر کرده است که در آن سه اسـتراتژی بـرای تشـخیص و ارزیابی میزان مواجهه صدای روزانه ی شغلی پیشنهاد داده است [٨]. این نسخه جدید برای غلبه بـر مشـکلات ناشـی ز عدم شایستگی تخمین های نسخه قبلی در زمینه ی عدم قطعیت بوجود آمده است که خصوصاً در مورد اندازه گیریهـای نمونه های کوچک و نمونه های با تغییرات زیاد صوت ناکارآمد بودند. چنـدین مطالعـه در خصـوص قـوانین اساسـی کـه استاندارد تصحیح شده میبایست بـر اسـاس آن باشـد بحـث کـر ه انـد. اسـتراتژی هـای مـورد بحـث اسـتاندارد ISO ٩۶١٢:٢٠٠٩ عبارتند از: ١)اندازه گیری بـر پایـه وظیفـ ٣(TBM) ، ٢) انـدازه گیـری بـر اسـاس شـغ ۴(JBM) و ٣) اندازه گیری کل روز۵(FDM). روش کار با این استاندارد بصورت دو مرحله ای است ، به این صورت که در مرحلـه ی اول محیط کاری انتخاب میشود و در مرحله ی دوم انتخاب و اجرای عملیات اندازه گیری و محاسبات آن انجام میشـود[٩].
اندازه گیری تراز شدت صوت منبع می تواند با چندین روش بیان شود که متداولترین آن اندازه گیری تراز فشار صـوت در یک فاصله مشخص از منبع است که با استفاده از یک دستگاه انجام میشود و واحد آن دسـی بـل اسـت . مـاکزیممم میزان مواجهه ی ذکر شده توسط استانداردهای مختلف متفاوت است . ضمن اینکه حدود مجاز بر اساس تراز فشار صوت و میزان نصف شدن مدت مواجهه بر اساس قاعده ۵ دسی بل و قاعده ٣ دسی بل تدوین مـی گـردد. در کشـور مـا ایـن استانداردها توسط کمیته فنی بهداشت حرفه ای ایران تعیین میشوند. در جدول ١ حداکثر میزان مواجهه ی مجـاز تـراز فشار صوت آمده است .

با توجه به استاندارد تعیین شده توسط کمیته فنی بهداشت حرفه ای ایران ، میتوان مـدت زمـان قرارگیـری در معرض سر و صداهای بالاتر از استاندارد را به طور خلاصه برای مقایسه در جدولی تنظـیم کـرد کـه در جـدول ٢ ذکـر گردیده است :

توضیح اینکه ترازهای صوتی بالاتر از ١٠٣ دسی بل باید در محل منبع و با کنترل های فنـی-مهندسـی کنتـرل شود نه با کنترل های مدیریتی.
٢. روش تحقیق
روش تحقیق در این مطالعه اندازه گیری و ارزیابی محیطی است ، بطوریکه از نتـایج آن بـرای تعیـین و مشـخ نمودن توزیع فشار صوت و محدوده های خطر اطراف توربوکمپرسورها استفاده شده است . در این روش در نهایت کار، بـا تهیه نقشه ناحیه بندی صوتی رنگی اطراف این تجهیزات (با استفاده از تراز فشار صوت در مقیاس A) ، نقاط با ریسـک بالای قرارگیری در معرض آن ، مشخص شده است و راهکارهای عملیاتی برای کاستن از ریسک قرارگیـری کـارگران در آن مناطق ارائه شده است . در این تحقیق که در منطقه ٨ عملیات انتقال گاز(منطقه شمال غرب کشور) و در ایستگاه ای تقویت فشار گاز انجام شده است ، با اندازه گیری تراز شدت صوت در اطراف اتاق های توربوکمپرسـورها کـه منبـع سـر و صدای زیادی در ایستگاه ها میباشند به بررسی وضع موجود تراز شدت صوت و میزان مواجهـه کـارگران در معـرض آن پرداخته شده است . این آنالیز با دستگاه ١٣۵٨-TES کـه دارای آنـالیز اوکتـاو بانـد ١.١ و ١.٣ بـوده و سـرعت پاسـخ دستگاه در هنگام تست گیری slow بوده انجام گرفته است ضمن اینکه دستگاه دارای شبکه تـوزین فرکـانس Aبـرای تعیین حدود مواجهه کارگر و شبکه توزین فرکانس C برای تجزیه فرکانس صوت میباشد. ایـن دسـتگاه تحـت قـوانی ٩٠٠١ ISO کالیبره شده و مورد تایید شرکت ملی گاز ایران میباشد. در این اندازه گیری کلیه عوامل موثر در انـدازه گیری اعم از ارتفاع میکروفون ، مش بندی محدوده مورد مطالعه ، نقشه قرارگیری منبع صوتی، نقشه سـاده محـیط کـار، جهت قرارگیری میکروفون ، طول مدت انـدازه گیـری و تعـداد دفعـات انـدازه گیـری بـر اسـاس اسـتانداردها ISO ٩۶١٢:٢٠٠٩ رعایت شده است . توربوکمپرسورهای تقویت کننده فشار وظیفه رساندن گاز به تمامی نقاط شهری تحت کنترل در منطقه خود را دارند. این تجهیزات در ایستگاه های بزرگ ، بصورت ۴ تایی وجود دارند که در اکثر مواقع سـال بصورت ٢عدد خاموش و ٢عدد در مدار میباشند. این اندازه گیری صدا نیز(با توجـه بـه موقعیـت زمـان ) بـر اسـاس دو توربوکمپرسور روشن میباشد. این مطلب از آنجایی مهم است که در منطقه شمال غرب کشور و در فصول سرد سال که دمای هوا به شدت افت میکند و نیاز به گـاز افـزایش مـییابـد، بـرای جبـران افـت فشـار گـاز م یبایسـت هـر چهـار توربوکمپرسور در مدار قرار گیرند که مسلماً بر اساس قوانین اثرات جمعی صدا، تراز شـدت صـوت آنهـا بـالاتر خواهد رفت . اما ایـن ارزیـابی در شـرایطی صـورت گرفتـه کـه فقـط دو تجهیـز در مـدار است . در شـکل ١ نقشـه قرارگیـری توربوکمپرسورها و ایستگاه های اندازه گیری به تفکیک و شماره گذاری شده آمده است .

Facebook Twitter LinkedIn Pinterest Print